Zarf veya belirteç; bir fiilin, fiilimsinin, sıfatın veya başka bir zarfın anlamını yer, zaman, durum ve miktar bakımından niteler. Zarflar, fiile yöneltilen neden, ne zaman, nereye, ne kadar ve nasıl sorularının cevaplarını oluşturur. <u>Aşağı</u>, <u>yukarı</u>, <u>nazikçe</u>, <u>çok</u>, <u>az</u>, <u>fevkalâde</u>, <u>en</u>, <u>ileri</u>, <u>geri</u>, <u>şimdi</u>, <u>geç</u> gibi kelimeler cümle içerisinde zarf olarak kullanılabilir.
Türkçede pek çok sıfat aynı zamanda zarf olarak da kullanılabilir. Bu sebeple bir kelimenin zarf mı, sıfat mı olduğu tespit edilirken cümledeki işlevi ve diğer kelimelerle ilişkisi incelenir. Sıfatlar gibi zarflar da tek başına kullanıldıklarında (zarf görevinde kullanılmadıklarında) isim hâline gelir (adlaşır).1
Fiilde belirtilen eylem veya hareketin ne zaman yapıldığını bildiren kelimelere veya kelime gruplarına zaman zarfı denir. "Dün, bugün, yarın, akşam, kışın, geceleyin, ilkin, şimdilik, yine, demin, daha, hâlâ, henüz, derhal, bazen" gibi kelimeler, cümlede zaman zarfı görevinde kullanılabilirler. Fiile sorulan "Ne zaman?" sorusunun yanıtı zaman zarfıdır:
Durum veya hâl zarfları fiillerin durumlarını anlatan; fiilde bildirilen hareketin nasıl yapıldığını bildiren kelimelerdir. Hemen hemen bütün niteleme sıfatları zarf olarak da kullanılabileceğinden, sayıları oldukça fazladır. Hızlı, hızla, tek tek, iyice, sora sora, geze geze, böyle, şöyle gibi kelimeler ve kelime grupları durum zarflarına örnek olarak verilebilir.
Durum zarflarının cümle içinde ayırt edilebilmesi için fiile nasıl sorusu sorulur:
Bir fiil, birden fazla durum zarfı tarafından nitelenebilir:
Sonuna vasıta eki (-le) eklenen pek çok kelime cümlede durum zarfı görevinde kullanılabilir:
Miktar veya nicelik zarfları; fiilleri,zarfları, fiilimsileri ve sıfatları miktar, derece, ölçü bakımından etkileyen ve sınırlayan zarflardır. <u>Biraz</u>, <u>fazla</u>, <u>çok</u>, <u>daha</u>, <u>en</u>, <u>pek</u>, <u>az</u> gibi kelimeler miktar zarflarına örnek olarak verilebilir. Cümlede nicelik zarfını bulmak için sıfat veya zarfa "ne kadar" sorusu sorulur.
Fiilleri, yer-yön bakımından belirtir. <u>İleri</u>, <u>geri</u>, <u>aşağı</u>, <u>yukarı</u>, <u>beri</u>, gibi kelimeler sıklıkla kullanılan yer-yön zarflarıdır:
Yer-yön zarfları ismin hâl eklerini almaz:
Fiilleri ve fiilimsileri soru yönünden etkileyen zarflardır: neden, niye, niçin, nasıl, ne zaman, ne kadar vb. Zarfları bulmak için sorulan soruların tamamını kapsar.
Daha önce belirtildiği üzere isim soylu pek çok kelime hem sıfat hem de zarf olarak kullanılabilir:
Bir ismi niteleyen kelimeler -bu isim cümlenin yüklemi olsa dahi- sıfattır:
Zarflar genellikle fiilden hemen önce kullanılır:
Zarflar isim soylu kelimelerdir. Cümlede zarf görevinde kullanılmadıklarında yeniden isme dönüşürler:
Orijinal kaynak: zarf (dilbilgisi). Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Ergin 280 ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page